Βρισκόμαστε στην καρδιά της Πίνδου! Ένα μέρος με υπέροχα δάση, τρεχούμενες πηγές, γραφικά γεφύρια και κορυφές που μας περιμένουν να τις εξερευνήσουμε. Για αυτό, πήραμε το αυτοκίνητο μας και αποφασίσαμε, να ανεβούμε στο Μαυροβούνι και στην κορυφή Φλέγγα.
Το Μαυροβούνι & η Φλέγγα: Το Μαυροβούνι βρίσκεται ανάμεσα στην Καλαμπάκα και τα Ιωάννινα, πάνω από την τεχνητή λίμνη Αώου, και η κορυφογραμμή του αποτελεί τα νότια όρια του εθνικού δρυμού Πίνδου- Βάλια Κάλντα. Η περιοχή έχει ιδιαίτερο οικολογικό ενδιαφέρον, χάρη στα πυκνά φυλλοβόλα και αειθαλή δέντρα, τα οποία προσφέρουν καταφύγιο σε σπάνια θηλαστικά- ανάμεσα τους, η καφέ αρκούδα, ο λύκος, το ζαρκάδι, το αγριογούρουνο κ.α. Κατά τους χειμερινούς μήνες, οι κορυφές των βουνών γύρω από τη Βάλια Κάλντα καλύπτονται με χιόνι μετατρέποντας την περιοχή σε ορειβατική όαση. Ωστόσο οι περισσότερες κορφές έχουν ήπιο ανάγλυφο και προτείνονται ακόμη και για αρχάριους πεζοπόρους. Η πιο γνωστή και εύκολα προσεγγίσιμη κορυφή είναι η Φλέγγα. Άλλες γνωστές κορυφές είναι αυτή του Αυγού, με υψόμετρο 2.177μ., που βρίσκεται βόρεια της Φλέγγας, και η Μηλιά με υψόμετρο 2.159μ. στα ανατολικά της. Από τη Φλέγγα, όταν ο καιρός το επιτρέπει, έχουμε θέα προς το όρος Σμόλικα, την Βασιλίτσα, το Περιστέρι και άλλα βουνά της ευρύτερης περιοχής.
Αφήνουμε τα οχήματα μας λίγο πιο πάνω από το καταφύγιο του Μαυροβουνίου, σε μια όμορφη κοιλάδα. Ακολουθούμε το σηματοδοτημένο μονοπάτι που μας οδηγεί στην κορυφή της Φλέγγας. Διασχίζουμε συστάδες με ρόμπολα και Μαύρα Πεύκα. Η διαδρομή, μέχρι την κορυφή είναι ήπια, χωρίς απότομα σημεία και χωρίς μεγάλες υψομετρικές διαφορές.
Φτάνοντας στην κορυφή έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε την εκπληκτική θέα από τα 2.159 μέτρα και να έχουμε στα «πόδια» μας την τεχνητή λίμνη πηγών Αώου.
Η τεχνητή λίμνη των πηγών του Αώου, που δεσπόζει σαν θέαμα από την κορυφή Φλέγγα, βρίσκεται στα ανατολικά του Νομού Ιωαννίνων, περίπου 20 χλμ. βορειοδυτικά του Μετσόβου. Η λίμνη κατασκευάστηκε το 1987 στο οροπέδιο Πολιτσές με σκοπό την παραγωγή ενέργειας. Η έκταση της είναι 11,5 τ.χλμ. και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.350 μέτρων, γεγονός που την κατατάσσει ως την πιο ορεινή μεγάλη λίμνη της Ελλάδας. Βρίσκεται ανάμεσα σε δύο Εθνικά Πάρκα, της Βάλια Κάλντα και του Βίκου-Αώου. Η ακτογραμμή της λίμνης είναι μεγάλη και δαντελωτή με όμορφα δασωμένα μικρά φιόρδ και πολλά νησάκια να σχηματίζονται στο εσωτερικό της. Το στοιχεία που κάνουν την περιοχή ιδιαίτερα σημαντική για πολλά είδη της πανίδας και της χλωρίδας είναι τα μεγάλα λιβάδια, τα δεκάδες μικρά ρυάκια με τη συνεχή ροή νερού, οι μικρές φυσικές λίμνες και τα πυκνά δάση οξιάς που ξεκινάνε λίγο μετά τις όχθες. Η βλάστηση γύρω από τη λίμνη είναι μοναδική. Στα ανατολικά της λίμνης, καθώς οι ορεινοί όγκοι ξεκινάνε να υψώνονται επικρατούν δάση μαύρης πεύκης και διάσπαρτα ρόμπολα, ενώ στα δυτικά ξεκινάει ένα από τα μεγαλύτερα και ομορφότερα δάση οξιάς της Ελλάδας.
Κάνοντας ένα διάλλειμα και βγάζοντας τις απαραίτητες φωτογραφίες στην κορυφή, πήραμε την κατηφόρα για τις μικρές αλπικές λίμνες, οι οποίες ήταν ορατές από την κορυφή, όταν μας το επέτρεπε η ομίχλη που είχε εκείνο το πρωινό.
Οι δύο δίδυμες λίμνες της Φλέγγας, που στη βλάχικη ντοπιολαλιά ονομάζονται «Λάκλου μάρε» και «Λάκλου νιίκου», βρίσκονται σε υψόμετρο 1.960 και 1.940 μέτρων, σε μικρή απόσταση μεταξύ τους (100 μέτρα), στα υποαλπικά υψίπεδα του Μαυροβουνίου. Η Πάνω Φλέγγα έχει μέγεθος 5,6 στρέμματα και η Κάτω Φλέγγα 3,5 στρέμματα. Τα νερά των πηγών και το λιώσιμο του χιονιού τροφοδοτούν την πρώτη (Πάνω Φλέγγα) και στη συνέχεια, σαν συγκοινωνούντα δοχεία, παροχετεύεται την δεύτερη (Κάτω Φλέγγα) λίμνη. Όταν και η δεύτερη λίμνη υπερχειλίσει, τα νερά της σε ένα πυκνό δίκτυο πηγών και ρυακιών, πέφτουν στο Αρκουδόρεμα της Βάλια Κάλντα.
Οι λίμνες της Φλέγγας συνδέονται με πολλούς θρύλους, όπως αυτός που αναφέρει ότι ο γιος του Μακεδόνα, Πίνδος, αφού τον έδιωξαν τα αδέρφια του κρύφτηκε στις κορφές της Φλέγγας και είχε για φίλο του το δράκοντα Λύγκο. Τα αδέλφια του όμως τον ανακάλυψαν, σκότωσαν τον Πίνδο και από τα δάκρυα του δράκου για τον χαμό του φίλου του, γεννήθηκαν οι δύο λίμνες.
Οι λίμνες βρίσκονται στο σημείο όπου η υποαλπική βλάστηση δίνει τη θέση της στα αλπικά λιβάδια. Γύρω της υπάρχουν μεγάλα μαυρόπευκα και υπεραιωνόβια ρόμπολα, μερικά από τα οποία στέκουν γυμνά, χτυπημένα από τους κεραυνούς, δημιουργόντας ένα εξωπραγματικό σκηνικό! Μόνιμοι κάτοικοι των λιμνών, οι αλπικοί τρίτωνες, οι οποίοι ήταν ορατοί στα πεντακάθαρα νερά των λιμνών, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, τους συναντήσαμε και εκτός των λιμνών, πλησίον των τρεχούμενων πηγών της γύρω περιοχής. Η περιοχή βρίθει από σπάνια φυτά και λουλούδια, ενώ η πανίδα και η ερπετοπανίδα, επίσης είναι ιδιαιτέρως πλούσια στα γόνιμα αυτά αλπικά λιβάδια.
Αφήνοντας πίσω τις Δρακόλιμνες, μπροστά μας απλώνεται ο πυρήνας της Βάλια Κάλντα, δηλαδή της «ζεστής Κοιλάδας» όπως αποκαλείται από τους Βλάχους νομάδες. Προφανώς ο δρυμός πήρε το όνομά του κατ’ ευφημισμό, λόγω του ότι αποτελεί μία από τις πιο κρύες και υγρές περιοχές της Ελλάδας. Τα καλοκαίρια είναι δροσερά με αρκετές τοπικές βροχές. Η νέφωση είναι υψηλή και οι παγετοί συνηθισμένοι από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάιο, ενώ το χιόνι καλύπτει τον Δρυμό 7 με 8 μήνες το χρόνο.
Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου “Βάλια Κάλντα” είναι ένας από τους σπουδαιότερους και πιο παρθένους Δρυμούς της Ελλάδας. Ιδρύθηκε με το Β.Δ. 487/1966 (ΦΕΚ 120/Α΄/66) με σκοπό την προστασία της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας. Έχει έκταση περίπου 69.000 στρέμματα που χωρίζονται στον πυρήνα και την περιφερειακή ζώνη του δρυμού. Βρίσκεται στην οροσειρά της Πίνδου στα όρια των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων. Περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 1400 περίπου μέτρα και περιτριγυρίζεται από τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι (Φλέγκα 2.159 μέτρα) μέχρι και τις κορυφές του βουνού Αυγό (Υψ. 2177 μέτρα). Την κοιλάδα διασχίζουν αρκετά ρέματα με σημαντικότερο το Αρκουδόρεμα, το οποίο αποτελεί παραπόταμο του Αώου.
Ο Δρυμός, αποτελεί έναν από τους τελευταίους βιότοπους της καφετιάς αρκούδας και τόπος που βρίσκουν χειμερινό καταφύγιο διάφορα είδη της ελληνικής πανίδας, όπως αγριόγιδα, ζαρκάδια, αγριογούρουνα, γύπες, χρυσαετοί, μαυροπελαργοί, αρπακτικά νυχτόβια πουλιά και άλλα πτηνά, ερπετά, αμφίβια και θηλαστικά.
Εκτός από την πλούσια πανίδα του δρυμού, ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι και η χλωρίδα του. Τεράστια και πυκνά δάση μαύρης και λευκόδερμης πεύκης και οξιάς καλύπτουν μεγάλο μέρος του δρυμού. Επίσης, υπάρχουν διάσπαρτα δέντρα άλλων ειδών όπως ελάτη, δρυς, σφένδαμος και άλλα φυλλοβόλα πλατύφυλλα δέντρα. Παραποτάμια, η βλάστηση περιλαμβάνει πλατάνια, διάφορα είδη ιτιάς, σκλήθρου, αριάς κ.λπ. Στην υποβλάστηση κυριαρχεί το πυξάρι, πολλά είδη βάτου, αναρριχητικά φυτά καθώς και φυλλοβόλοι θάμνοι. Επίσης φύονται πολλά προστατευόμενα ενδημικά και σπάνια είδη χλωρίδας. Εξαιρετικά πλούσια είναι και η μυκοχλωρίδα του δρυμού.Τα μανιτάρια είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες και εντυπωσιακές μορφές ζωής που φιλοξενούνται στο δρυμό.
Γενικά το τοπίο στη Βάλια Κάλντα είναι εντυπωσιακό. Τα πυκνά δάση εναλλάσσονται από γυμνές υπαλπικές και βραχώδεις εκτάσεις και τεράστιους γκρεμούς, ενώ η έντονη παρουσία του υγρού στοιχείου σε συνδυασμό με την εξαιρετικά πλούσια πανίδα και την εντυπωσιακή μορφή πολλών μανιταριών καθιστά τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου ξεχωριστό προορισμό ετησίως για εκατοντάδες φυσιολάτρες περιηγητές.
Τελευταία στάση και mini διάσχιση, στο Αρκουδόρεμα, το οποίο αποτέλεσε και τον τελικό προορισμό της μεγάλης μας διαδρομής! Το Αρκουδόρεμα είναι ένα ορμητικό ρέμα στην καρδιά του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα, σε μία από τις πιο άγριες και παρθένες περιοχές της Ελλάδας. Το ρέμα βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 μέτρων στις ρίζες των πτυχώσεων που δημιουργούν το όρος Αυγό (2.177 μ.) από τα βόρεια και το Μαυροβούνι (2.157 μ.) από τα νότια. Η ονομασία του ρέματος προέρχεται από την μετάφραση του ντόπιου βλάχικου τοπωνυμίου «Βάλεα ντι λα Ούρσα» που σημαίνει «Κοιλάδα της Αρκούδας». Το Αρκουδόρεμα δημιουργείται από πολλά μικρότερα ορεινά ρέματα και πηγές με κυριότερα την Σαλατούρα, το Ζεστό, της Φλέγγας και τα Μνήματα. Το ρέμα κινείται μαιανδρικά σε ένα μήκος 10 χιλιομέτρων, με κατεύθυνση από τα ανατολικά προς τα δυτικά μέχρι που εκβάλλει στον ποταμό Αώο στη θέση Σμιξώματα, στο Δάσος Μούργου. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα «ζωντανό» ρέμα, καθώς σχεδόν κάθε χρόνο και ανάλογα με τα νερά που κατεβάζει, αλλάζει κυριολεκτικά τη μορφή της περιοχής. Σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων, το ρέμα γκρεμίζει ολόκληρες πλαγιές παίρνοντας μαζί τους δρόμους και τα μικρά έργα της δασικής υπηρεσίας.
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια η κατάσταση στο Αρκουδόρεμα και στον πυρήνα της Βάλια Κάλντα δεν είναι και η καλύτερη από πλευράς διαχείρησης. Σε μέρες με καλό καιρό η περιοχή γεμίζει από τζιπ που κατεβαίνουν το ποτάμι, κατασκηνωτές που ανάβουν φωτιές, ερασιτέχνες αλιείς και βανάκια με τουρίστες, ενώ η εντατική υλοτομία έχει εξελιχθεί σε μείζον πρόβλημα. Γενικότερα ο Δρυμός δεν προστατεύεται όπως θα έπρεπε, ούτε υπάρχει και ο κατάλληλος έλεγχος από τους φορείς, με ότι προβλήματα συνεπάγονται αυτής της κατάστασης.
Σημαντική είναι η παρουσία πλήθος ειδών φυτών, πουλιών και ζώων. Στην περιοχή απαντώνται πάνω από 100 είδη πουλιών. Είναι σημαντικό ότι γύρω από το Αρκουδόρεμα ζούνε τα 8 από τα 10 είδη δρυοκολάπτη της Ευρώπης. Στις λιμνούλες και τα ήρεμα νερά γύρω από το Αρκουδόρεμα ζούνε μεγάλοι πληθυσμοί από αλπικούς τρίτωνες, ενώ τα αμφίβια αντιπροσωπεύονται επίσης από σαλαμάνδρες, μακεδονικούς τρίτωνες, κοινούς φρύνους, διάφορα είδη βατράχων κλ. Η ερπετοπανίδα αποτελείται από μεσογειακές χελώνες, ελληνικά κονάκια, σαύρες, δεντρογαλιές, νερόφιδα, λαφιάτες του Ασκληπιού, σπιτόφιδα και οχιές
Δεν αποτελεί έκπληξη η παρουσία της καφέ αρκούδας, ενώ κοπάδια από λύκους κάνουν συχνά την εμφάνιση τους. Στα πυκνά δάση ζούνε αγριόγατοι, ζαρκάδια, αγριόχοιροι, αλεπούδες, ασβοί, δεντροκούναβα, νυφίτσες, σκίουροι, σκαντζόχοιροι, λαγοί, ενώ το ποτάμι αποτελεί βιότοπο της βίδρας, πέστροφας και άλλων ειδών ψαριών.
Η άγρια φύση στο Αρκουδόρεμα είναι στα καλύτερα της και αυτό σημαίνει ότι πρέπει κανείς να είναι σχετικά προσεκτικός περπατώντας σε αυτά τα μέρη. Λόγω του μικροκλίματος της περιοχής, επικίνδυνο παράγοντα, ειδικά την άνοιξη, αποτελούν οι μεταβολές του καιρού. Μία ξαφνική καταιγίδα είναι ιδιαιτέρως επικύνδυνη. Συχνά κεραυνοί χτυπούν την περιοχή, όπως μας μαρτυρούν και τα καμένα ρόμπολα στις κορυφές. Αν είστε κοντά στο ποτάμι ή εκτεθειμένοι στην κορυφή, στην αλπική γυμνή ζώνη, φροντίστε να απομακρυνθείτε σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης και να αναζητήσετε καταφύγιο στις οξειές και στην μαύρη πεύκη.
Pet friendly tips: Με προεδρικό διάταγμα του 1985 τα οικόσιτα ζώα απαγορεύονται στους εθνικούς δρυμούς ακόμα και αν φορούν λουράκι ή φίμωτρο. Μία απόφαση όμως που δεν έχει επικοινωνηθεί και παραμένει άγνωστη στην πλειονότητα του κόσμου. Η παραπάνω διάταξη δεν εφαρμόζεται, επί τοις ουσίας. Επιπλέον οι εξόφθαλμες παρατυπίες (παράνομη υλοτόμηση, αλιεία και overland δραστηριότητες με 4 Χ 4 εντός του Δρυμού), σαφώς κάνουν την επίσκεψη με το ζωάκι σας, πταίσμα. Όμως εμείς που κάναμε τη διαδρομή, ποια είναι η ετυμηγορία μας ??
Η διαδρομή που πραγματοποιήσαμε είναι ιδιαίτερα απαιτητική και δύσκολη λόγω του μεγάλου μήκους της. Σίγουρο είναι ότι και εσείς και ο 4ποδος ταξιδιώτης θα κουραστείτε. Η καλύτερη λύση είναι να «σπάσετε» τη διαδρομή σε 2 τμήματα: α) Τεχνητή Λίμνη Αώου, κορυφή Φλέγγα και Αλπικές Λίμνες (Α’Διαδρομή) και στη συνέχεια επιστροφή από το ίδιο μονοπάτι. β) Πυρήνας Βάλια Κάλντα, Ακρουδόρεμα (καταρράκτης, βάθρες κλπ) και ίσως πορεία μέχρι τη Βωβούσα για τους πιο δυνατούς (Β’ Διδαδρομή). Αν επιχειρήσετε να ακολουθήσετε την διαδρομή που κάναμε, πρέπει να φροντίσετε να σας αφήσει αυτοκίνητο στο Μαυροβούνι και να σας παραλάβει δεύτερο αυτοκίνητο από το Αρκουδόρεμα. Σε κάθε περίπτωση η διαδρομή από Ήπειρο προς Γρεβενά, στον Πυρήνα του Δρυμού, είναι περίπου 1 h, με τουλάχιστον 20 χλμ off road διαδρομής και δασικό δρόμο του Δρυμού. Άρα συμβατικό αυτοκίνητο δύσκολα μπορεί να προσεγγίσει. Προτείνεται ανεπιφύλακτα η χρήση αγροτικού ή 4 X 4 αυτοκινήτου. Για τους σκυλο-γονείς ειδικά που επιθυμούν να κάνουν πεζοπορία, πέρα από την ίδια την νομοθεσία, την ύπαρξη των άγριων ζώων, την αχανή έκταση (άρα αν χαθεί το κατοικίδιο σας, δύσκολα να εντοπιστεί) και φυσικά το δύσβατο της περιοχής, ο τόπος βρίθει από φυτά, που ίσως είναι τοξικά για πολλά ζωάκια και την άνοιξη εντοπίζονται πληθυσμοί από κάμπιες, επίσης τοξικές για τον μικρό σας φίλο. Τέλος, ειδικά στις Φλέγγες, όπου το καλοκαίρι εντοπίζονται κατά καιρούς άγρια άλογα, υπάρχει και μεγάλος πληθυσμός αιγοπρόβάτων, που συνοδέυονται από τους πιστούς προστάτες, τα ποιμενικά της Πίνδου. Πέρα από το μεγάλο μέγεθος και την μυική δύναμη, τα εν λόγω σκυλιά είναι εκπαιδευμένα εκ των συνθηκών να μάχονται αρκούδες και λύκους. Επομένως σίγουρα δεν θα ήταν ευχάριστη η συνάντηση μαζί τους.
Take it or leave it? Ενώ η συνολική εμπειρία της περιήγησης είναι πραγματικά μία must δραστηριότητα, που όλοι οι λάτρεις της φύσης πρέπει να ζήσουν, δεν θα προτείναμε την εν λόγω διαδρομή να την κάνετε με το κατοικίδιο σας ούτως ή άλλως. Αν και ο 4 paws traveller Πέπε είναι γενικά πεζοπόρος, θεωρούμε ότι αποτέλεσε ίσως κουραστική η εμπειρία και κατά τόπους επικίνδυνη, λόγω της παρουσίας εντόμων και πολλών φυτών. Από άποψη δυσκολίας εντοπισμού της διαδρομής, το μονοπάτι Φλέγγες, Βάλια Κάλντα, Αρκουδόρεμα και στην συνέχεια έξοδο από Βωβούσα ή Περιβόλι Γρεβενών (μεσω του Πυρήνα του δρυμού) είναι καθαρό και ευδιάκριτο με επαρκή σήμανση από Epirus Trail, Pindus Trail και ευρωπαικό μονοπάτι Ε6. Η διαδρομή που περιγράψαμε επίσης αποτελεί μέρος του μεγάλου δρομικού υπερμαραθωνιού Ultra Ursa Trail 100 km, επομένως φέρει επιπλέον ευδιάκριτη και σαφή σε όλους σήμανση, σε όλη την πορεία της.
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΌ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ, ΣΤΟΝ ΠΥΡΗΝΑ! ΔΕΙΤΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:
Οι διοργανωτές: Πραγματοποιήσαμε δύο διαδρομές! Η πρώτη διαδρομή (Φλέγγες, Αρκουδόρεμα), πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Pindus Hiking, με κόστος 60 ευρώ/ άτομο. Η ανάβαση και η κατάβαση, συνοδεία έμπειρων οδηγών πραγματοποιήθηκε στις 28 Μάιου 2023, ενώ η μεταφορά από και προς την Βάλια Κάλντα, πραγματοποιήθηκε με μεταφορικά μέσα της ίδιας της εταιρείας. Τους ευχαριστούμε για την όμορφη εμπειρία και την pet friendly προσέγγιση αλλά και για την συλλογή άγριων μανιταριών, που αποτέλεσε και το γεύμα μας πίσω στον πολιτισμό!
Η δεύτερη διαδρομή (Περιβόλι Γρεβενών- Πυρήνας Βάλια Κάλντα & Αρκουδόρεμα) πραγματοποιήθηκε 1η Οκτωβρίου 2023 από τον Χιονοδρομικό Ορειβατικό Σύλλογο Γρεβενών. Η συμμετοχή ήταν δωρεάν στα πλαίσια των δράσεων του συλλόγου. Η διαδρομή ήταν ιδιαίτερα βατή, εύκολη και κατάλληλη για όλες τις ηλικίες. Ευχαριστούμε πολύ τον σύλλογο για την μετακίνηση, διοργάνωση και το κέρασμα που προσέφερε σε όλους τους συμμετέχοντες.
